کسوفِ یکشنبه صبحِ ایران؛ بعدی را شاید زنده نباشیم! - اخبار ورزشی

صبح امروز یکشنبه اول تیر، وقوع خورشیدگرفتگی جزئی از تمام استان های کشور قابل رؤیت خواهد بود.

20 سال و ده ماه و 11 روز از آخرین کسوف کلی که از ایران قابل مشاهده بود می گذرد. از 20 مرداد 78 حرف می زنیم؛ روزی که بخش های وسیعی از استان های کردستان، همدان، لرستان، اصفهان، کرمان و سیستان و بلوچستان برای دقایقی زیر سایه ماه رفتند و هموطنان ما با چشمانی گردشده از شگفتی، عظمت تاریک شدن هوا در وسط روز و تماشای ظهور سیاره ها و ستاره های روشن بر سقف لاجوردی آسمان را تجربه کردند.

اگر آن روز باشکوه را ندیده اید یا به خاطر نمی آورید، برای تکرار تجربه ای مشابه از تماشای یک خورشیدگرفتگی کلی در ایران لازم است دقیقا 13 سال و هشت ماه دیگر صبر کنید تا 30 اسفند 1412 برسد. در آن روز بی مانند، در ساعاتی مانده به تحویل سال به تماشای کسوف بر فراز ستون های تخت جمشید خواهیم نشست. اما در فاصله 34 ساله بین این دو خورشیدگرفتگی کلی، چند کسوف جزئی رخ می دهد.

درست است که آسمان در جریان رخداد آن ها کاملا تاریک نمی شود، اما حال و هوای جذابی دارد و می شود دید چطور قرص ماه از مقابل قرص خورشید عبور می کند. از آخرین کسوف جزئی که 5 دی 98 رخ داد، دقیقا 147 روز می گذرد. اینک در آستانه کسوف جزئی کم نظیر دیگری قرار داریم که امروز یکشنبه اول تیر 99 رخ می دهد و بخش های گوناگون کشور این خورشیدگرفتگی را با شرایط مختلفی خواهند دید.

اگر به فکر دیدن خورشیدگرفتگی امروز هستید، پیش از هر چیز به یاد داشته باشید که، چون از نوع جزئی است، دیدنش با چشم غیرمسلح نیاز به فیلتر های مناسب و استاندارد دارد. در غیر این صورت با نگاه مستقیم به خورشید چیز خاصی دستگیرتان نخواهد شد و به نظرتان خواهد رسید که آفتاب مثل هر روز است.

البته این هم بستگی دارد به این که امروز از کجای ایران در حال دیدن این کسوف باشید. مثلا اگر از تهران به تماشای این کسوف بنشینید تاریک شدن آسمان برایتان محسوس نخواهد بود. اما اگر ساکن مناطق جنوب شرق کشور و استان هایی همچون کرمان و هرمزگان و به ویژه سیستان و بلوچستان باشید، در این صورت در اوج خورشیدگرفتگی اگر با دقت به روشنایی روز و اطراف دقت کنید احساس می کنید روشنایی روز از چیزی که باید 10 صبح باشد کمتر است!

کسوف اول تیر چطور و چه ساعتی رخ می دهد؟

همان طور که حتما می دانید، کره ماه در زمان خورشیدگرفتگی در حالی که در راستا گردش به دور زمین از دید ما زمینیان به آرامی در مدار خود رو به مشرق در حال جابه جایی است، به علت شرایط خاص مداری اش درست از مقابل قرص خورشید عبور می کند. در نتیجه سایه و نیم سایه کره ماه در این زمان روی مناطقی از زمین می افتد.

به این ترتیب ساکنان این مناطق شاهد خورشیدگرفتگی در آسمان خواهند بود. بسته به این که کجای کره زمین باشید یا در ایران ساکن چه ناحیه ای باشید، سایه ماه در زمان متفاوتی نسبت به سایر شهر ها ممکن است به شهر یا روستای شما برسد و به این ترتیب زمان آغاز کسوف، اوج خورشیدگرفتگی و خاتمه آن و همچنین درصد گرفت (مساحت پوشیدگی قرص خورشید با قرص ماه) در زمان اوج خورشیدگرفتگی با سایر مناطق ممکن است متفاوت باشد.

در جدول زیر، شرایط رخداد خورشیدگرفتگی اول تیر 99 را روی نقشه جهان و همچنین نقشه ایران می بینید. همان طور که در جدول مشخص است، بهترین منطقه ایران برای دیدن این خورشیدگرفتگی استان سیستان و بلوچستان و به ویژه گواتر و پسابندر به عنوان جنوب شرقی ترین نقطه ایران، ایده آل ترین شرایط برای رصد این خورشیدگرفتگی را خواهند داشت.

از آنجا که ساعت 2 و 13 دقیقه بامداد امروز یکشنبه اول تیر 99، خورشید از نظر نجومی به نقطه انقلاب تابستانی می رسد، طول روز امروز اندکی (در حد ثانیه) بلندتر از امروز است و از این رو امروز را می توان بلندترین روز سال 99 دانست؛ درست نقطه مقابل شب یلدا که بلندترین شب سال برای ما در نیم کره شمالی زمین محسوب می شود.

کسوف های بعدی قابل مشاهده در ایران

اگر کسوف امروز را به هر دلیلی نبینیم، کسوف بعد از آن که از ایران قابل مشاهده خواهد بود چه زمانی رخ می دهد؟ کسوف بعدی سوم آبان 1401 رخ می دهد و پس از آن بایستی منتظر کسوف تا 11 مرداد 1406 بمانیم.

خورشیدگرفتگی را چطور ببینیم؟

دیدن این کسوف نیاز به استفاده از عینک مخصوص رصد خورشیدگرفتگی و استفاده از فیلتر های خاص برای نصب در مقابل عدسی یا آینه تلسکوپ ها را دارد. راه دیگر استفاده از فیلتر های جوشکاری با نمره بالای 12 است. با این حال ممکن است چنین تجهیزاتی را در اختیار نداشته باشید. در این صورت راه های زیر برای تماشای زنده کسوف امروز را پیشنهاد می کنم:

در اینترنت جست وجو کنید و ببینید آیا رصدخانه، گروه یا انجمن نجومی خاصی در شهر و استان شما وجود دارد که برای کسوف امروز برنامه عمومی ویژه ای برای رصد خورشیدگرفتگی ترتیب داده باشد. در تهران مراکزی مانند مرکز علوم و ستاره شناسی تهران، رصدخانه زعفرانیه و آسمان نمای گنبد مینا معمولا برای چنین رویداد هایی برنامه های عمومی رصد با تلسکوپ ترتیب می دهند.

یا مثلا در اصفهان، مرکز نجوم ادیب و در شیراز، رصدخانه قطب الدین شیرازی معمولا برنامه های رصد عمومی در زمان رخ دادن چنین پدیده هایی را اجرا می کنند. اما امسال این موضوع به ویژه به علت شیوع کرونا پیچیدگی های خاص خود را دارد. تا زمان تنظیم این گزارش، خبر موثقی از برگزاری چنین برنامه هایی منتشر نشده است. با این حال شما با جست وجوی شماره تلفن یا هر راه تماسی از این مراکز در اینترنت می توانید نسبت به این موضوع مطمئن شوید.

معمولا شبکه های مختلف تلویزیون در زمان وقوع خورشیدگرفتگی به پخش زنده این رویداد با حضور کارشناسان نجومی می پردازند. از جمله امروز در زمان وقوع کسوف، شبکه 4 سیما قرار است در برنامه راهنمای مسافران کهکشان پخش زنده رصد خورشیدگرفتگی را از جزیره کیش برای بینندگان تلویزیون پوشش دهد.

اگر امکان رصد با تلسکوپ را پیدا نکردید، یک راه خوب، تماشای زنده این رویداد در اینترنت است. امروز هزاران وبگاه به صورت زنده به پوشش این پدیده خواهند پرداخت. پیشنهاد من این است که از وبگاه space.com استفاده کنید یا در میان وبگاه های ایرانی سراغ آپارات یا لایو های اینستاگرامی مراکز نجومی بروید.

مشاهده کسوف حلقوی از آب های دریای عمان

کسوف امروز در حقیقت نوعی کسوف حلقوی است که از ایران به صورت جزئی دیده می شود. زمانی که موقعیت مداری ماه در راستا گردش به دور زمین به گونه ای باشد که ماه در دورترین نقطه مداری نسبت به زمین باشد، در این صورت قرص ماه هم اندازه قرص خورشید و گاه کوچک تر از قرص خورشید به نظر خواهد رسید.

در این صورت اگر ماه و خورشید از نظر نجومی در یک گره مداری واقع شده باشند و امکان ایجاد کسوف مهیا باشد، وقوع خورشیدگرفتگی در این شرایط به صورت حلقوی رخ می دهد که در این صورت قرص ماه قادر به پوشاندن تمام قرص خورشید نخواهد بود و در اوج خورشیدگرفتگی ناظران زمینی که با عینک و فیلتر مخصوص خورشیدگرفتگی را تماشا می کنند شاهد حلقه ای درخشان در آسمان خواهند بود. در حقیقت در چنین حالتی انتهای مخروط سایه ماه در فضا به زمین نمی رسد و به این ترتیب است که ناظران زمینی وقوع خورشیدگرفتگی حلقوی را به نظاره می نشینند.

فردا تمام مناطقی از زمین که روی خط قرمزرنگ وسط نقشه بالا قرار دارند این خورشیدگرفتگی را به صورت حلقوی مشاهده می کنند. نزدیک ترین ناحیه به محدوده خشکی های ایران که بتوان از آنجا خورشیدگرفتگی امروز را به صورت حلقوی دید در 60 کیلومتری جنوب شرقی پسابندر و در آب های دریای عمان واقع شده است که با توجه به قرار داشتن در آب های آزاد، سفر به این منطقه برای علاقه مندان به صورت معمول کار آسانی نخواهد بود. اما همان طور که می بینید بسیاری از ساکنان چین، هند، پاکستان، عمان، یمن و برخی کشور های آفریقایی می توانند شاهد وقوع این کسوف به صورت حلقوی باشند.

منبع: روزنامه جام جم